Page 34 - HHR-HNR 2.0

Naast deze pati\u00EBnten vragenlijsten kan de stem perceptueel worden benaderd met behulp van bijvoorbeeld de Grade, Roughness, Breathiness, Asthenia, Strain (GRBAS) schaal (Hirano and McCormick 1981), die door een professionele luisteraar wordt ingevuld. Stembeoordelingen van na\u00EFeve luisteraars zijn zeldzaam (Van der Torn, Verdonck-de Leeuw et al. 2002). Een review over de gevolgen van chemoradiotherapie op stem en spraak laat zien dat het meten van stemkwaliteit niet gestandaardiseerd is en de verschillen in het gebruik van meetinstrumenten en meetpunten ongewenst groot blijkt en zich meestal beperkt tot het meten van \u00E9\u00E9n dimensie (Jacobi, van der Molen et al. 2010). De meest gebruikte meetdimensie is de pati\u00EBnten vragenlijst (Jacobi, van der Molen et al. 2010). Hoewel dit de gemakkelijkste en snelste methode is om de kwaliteit van leven weer te geven, geeft de uitkomst niet noodzakelijkerwijs een goed beeld van de werkelijke fysieke toestand van de pati\u00EBnt en niet altijd een indicatie voor de eventuele klinische aanpak. Naast het subjectieve meten van de stemkwaliteit is daarom ook een objectieve meetmethode noodzakelijk. Geen van de dimensies blijkt overbodig te zijn en een multidimensionaal protocol voor het meten van stem wordt aangeraden (Orlikoff, Kraus et al. 1999, Dejonckere, Bradley et al. 2001, Meleca, Dworkin et al. 2003, Friedrich and Dejonckere 2005, Jacobi, van der Molen et al. 2010). Voor het zorgvuldig in kaart brengen van de stem kunnen protocollen van bijvoorbeeld Verdonck-de Leeuw (Verdonck-de Leeuw, Hilgers et al. 1999), Meleca (Meleca, Dworkin et al. 2003) of Dejonckere (Dejonckere, Bradley et al. 2001) worden gebruikt. Dit zijn allemaal multidimensionale protocollen met zowel subjectieve als ook objectieve analyses. Deze protocollen houden dan in, dat zowel de karakteristieken van de stem worden bepaald door middel van een perceptie analyse door een professionele luisteraar in, als ook de akoestische analyse van aangehouden /a/ en de analyse van een video-laryngoscopie. Recent zijn er ontwikkelingen in het uitvoeren van automatische analyses op de stemgeving (Middag, Clapham et al. 2014). De stemgeving van laryngectomie pati\u00EBnten kan naast de hierboven beschreven modaliteiten ook beoordeeld worden met videofluoroscopie en high-speed imaging (Ward and Van As 2014). Bij een video-fluoroscopische imaging wordt stemgeving met behulp van een stemprothese en het PE- segment geanalyseerd (Van As, Op de Coul et al. 2001). Met behulp van high-speed opnames met behulp van een hoge snelheidscamera kan een beoordeling worden gedaan van de vibraties van de neoglottis (Van As, Tigges et al. 1999).\u000D5.3.2.3 Stemtherapie\u000DNa een chirurgische ingreep met (gedeeltelijke) larynxbehoud of een orgaansparende behandeling is het voornaamste therapeutische doel de overgebleven functie van de larynx te maximaliseren (Ward and van As-Brooks 2007). Al vroeg toonden studies het nut van revaliderende en preventieve stemtherapie in samenhang met radiotherapie aan (Fex and Henriksson 1969, Lehman, Bless et al. 1988). Therapeutische technieken bestaan hierbij uit ademhalings-, toonhoogte, ontspannings-, resonantie- en stemgevingsoefeningen (Starmer, Tippett et al. 2008). Naast deze oefeningen hebben ook bepaalde slikoefeningen, zoals de laryngeale adductie oefeningen, hun nut voor de hervorming van de stemfunctie bewezen (Ward and van As-Brooks 2007).\u000DVanwege de nauwe samenhang tussen xerostomie en stemstoornissen is ook het verbeteren van de vochthuishouding in de mondholte/keelholte een belangrijk onderdeel van de stemtherapie (Starmer, Tippett et al. 2008). In een studie van Hocevar-Boltezar e.a. rapporteerden pati\u00EBnten die na behandeling voor een kleine hoofd-halstumor waarvoor zij radiotherapie ontvingen nog rookten significant vaker klachten betreffende een hese stem en droge keel (Hocevar-Boltezar, Zargi et al. 2009). Een onderdeel van de stemtherapie is dan het geven van adviezen, zoals het zoveel mogelijk reduceren van dehydraterende producten, zoals alcohol en koffie. Daarnaast kan het gebruik van\u000D33\u000D