Page 37 - HHR-HNR 2.0

meer volledig kan worden uitgevoerd, kan dit leiden tot de vervorming van een klank (distorsie), tot het overslaan van een klank (omissie), het vervangen van een klank (substitutie), of tot productie van additionele spraakklanken (Stes 1997, Van Gogh, Mahieu et al. 2007). In het bijzonder een resectie van tong en van het gehemelte blijken ernstige gevolgen voor de spraakverstaanbaarheid te hebben (Kreeft, van der Molen et al. 2009). De tong is de belangrijkste articulator en een volledige velofaryngeale afsluiting zorgt eveneens voor een verstaanbare articulatie. Bij een onvolledige sluiting wordt het slikken nadelig be\u00EFnvloed en is een intra-orale drukopbouw moeilijk en daarmee de productie van belangrijke klanken (Michi 2003). Ook na een reconstructie of het gebruik van een klosprothese blijkt de veranderde spraak de sociale activiteiten van deze pati\u00EBntengroep sterk nadelig te be\u00EFnvloeden (Rieger, Dickson et al. 2006).\u000DNiet alleen chirurgische ingrepen hebben invloed op het spreken, ook de radiotherapeutische behandelingen. Radiotherapie heeft bijwerkingen en gevolgen als verlittekening, oedeem, mucositis, pijn en/of veranderingen in de vochthuishouding van de mond/keelholte, dit kan de spreekorganen en de articulatiebewegingen nadelig be\u00EFnvloeden. Afhankelijk van de bestralingsdosis zal het bestraalde gebied in een bepaalde mate beschadigd raken, met als mogelijk gevolg ulceratie van de huid en/of weefsel (Ward and van As-Brooks 2007). In extreme gevallen kan er zelfs atrofie, fibrose en/of necrose optreden. Daarnaast kunnen slikproblemen, longontsteking (ten gevolge van aspiratie) of osteoradionecrose ontstaan (Van den Broek, Balm et al. 2006). Door de bestraling te combineren met chemotherapie zullen de neveneffecten nog heftiger zijn (Allal, Bieri et al. 1997, Van den Broek, Balm et al. 2006).\u000DNet zoals dat het geval is bij de stemkwaliteit en de stemgeving, zijn andere beperkingen die het spraakproces nadelig kunnen be\u00EFnvloeden een verminderde conditie, een verslechterde motoriek en/of een beperkte longfunctie.\u000D5.3.3.2 Meetmethodes voor spraakkwaliteit en spraakverstaanbaarheid\u000DEr zijn verschillende methodes voor het meten van de kwaliteit van spraak. Eenduidige consensus hierover bestaat echter niet; verstaanbaarheid kan dan ook door problemen op verschillende spraak- en verwervingsniveaus, een afwijkende motoriek, doofheid, afwijkende/verminderde stemgeving, veroorzaakt worden (Duinmeijer, van der Molen et al. 2010) en zal afhankelijk van de stoornis om een gevarieerde benadering vragen. Afhankelijk van de pati\u00EBntengroep, of in dit geval echter de tumorlocatie en behandeling, kan de juiste methode worden gekozen om de problemen van de pati\u00EBnt in kaart te brengen. Anders dan betreffende de stemkarakteristiek bestaat er voor de pati\u00EBnten met hoofd-halsoncologie groep nog geen protocol(voorstel) om de karakteristieke spraakproblemen voldoende in kaart te brengen. Bij hoofd-halsoncologie pati\u00EBnten zal de verstaanbaarheid minder door kanker gerelateerde verwervingsstoornissen nadelig be\u00EFnvloed zijn, maar vooral door behandelingseffecten op het gebied van motoriek/articulatie en stemgeving. Verstaanbaarheid van spraak is bij uitstek een perceptueel proces. Op het gebied van de verstaanbaarheidsmeting lijkt de Frenchay Dysarthria Assessment (FDA) bij de meest gebruikte verstaanbaarheidsinstrumenten te horen (Duinmeijer, van der Molen et al. 2010). In het Nederlandse is de dysarthrie en verbale apraxie (DYVA, Dharmaperwira-Prins 1996) een veelgebruikt instrument, waarvan het dysartrie-gedeelte met name articulatieproblemen in beeld brengt. Ook al verschilt de oorzaak van de stoornis waarvoor de test ontwikkeld is, het scoren van bijvoorbeeld de myogene of bulbaire dysartrie lijkt geschikt om de bekende spraakproblemen in de hoofd-halsoncologie pati\u00EBntenpopulatie in kaart te kunnen brengen. Ook het Nederlands verstaanbaarheidsonderzoek (NVO) kan worden gebruikt om de problemen van deze pati\u00EBntengroep in kaart te brengen.\u000D36\u000D